Jak poprawnie interpretować krzywą EKG

EKG (elektrokardiografia) to zabieg diagnostyczny, który wykonywany jest w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń pracy serca. EKG jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym, może zostać wykonane zarówno u dziecka, nawet u niemowlęcia, jak i u człowieka dorosłego. Kiedy wykonuje się badanie EKG? Jak ono przebiega?

Jakie są wskazania do wykonania EKG? W jakim celu jest wykonywane to badanie?

Badanie EKG jest wykonywane w przypadku podejrzenia niektórych chorób serca. Przede wszystkim w sytuacji bólu w klatce piersiowej – elektrokardiografia pozwala uwidocznić, czy ból w klatce piersiowej u pacjenta nie został wywołany chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego. Kolejnym wskazaniem do wykonania EKG są zasłabnięcia i omdlenia w wywiadzie u pacjenta.

Dodatkowo badanie wykonywane jest również u tych osób, u których istnieje podejrzenie obecności zaburzenia czynności serca. Chory zwykle zgłasza uczucie kołatania serca i „niepokoju” w klatce piersiowej. Badanie EKG wykonywane jest też regularnie u osób z rozpoznaną już wcześniej arytmią serca celem monitorowania włączonego już wcześniej leczenia. Często jest ono również zlecane osobom cierpiącym z powodu nadciśnienia tętniczego krwi. 

EKG – jak przygotować się do badania?

Do badania EKG nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Należy pamiętać jedynie o tym, aby na co najmniej godzinę przed badaniem nie pić kawy ani innych napojów zawierających kofeinę, jak również nie palić papierosów. Przed wykonaniem EKG warto  chwile odpocząć – nie należy wykonywać go bezpośredniego po wysiłku fizycznym. W przeddzień badania nie powinno się też spożywać alkoholu ani intensywnie ćwiczyć. 

EKG to badanie, którego celem jest graficzne przedstawienie czynności elektrycznej serca.

Czym jest EKG?

EKG to badanie, którego celem jest graficzne przedstawienie czynności elektrycznej serca. Obraz ten wykazuje wychylenia od linii podstawowej, zwanej także linią izoelektryczną.

Wychylenia te nazywamy załamkami:

• P,
• Q,
• R,
• S,
• T,
• U.

Poniższa rycina przedstawia krzywą EKG z zaznaczonymi załamkami.

Każdy załamek odpowiada depolaryzacji (rozładowanie elektryczne) albo repolaryzacji (ponowne naładowanie) określonego obszaru serca.

Czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy załamkami nazywamy odcinkami, zaś łączny czas trwania odcinków i sąsiadującego załamka to odstępy.

Poniższa rycina przedstawia oznaczenia anglojęzyczne krzywej EKG.

*Wave – załamek, Segment – odcinek, Complex – zespół, Interval – odstęp

Za co odpowiadają poszczególne załamki?

1. Załamek P – powstaje w wyniku depolaryzacji mięśniówki przedsionków szerzącej się z węzła zatokowo – przedsionkowego. Powinien być + w odprowadzenia: I, II, aVL, zaś – w odprowadzeniu aVR.

Jego patologiczne kształty to:

• podwyższenie,
• poszerzenie,
• dwuszczytowość,
• odwrotność.

Amplituda tego załamka powinna wynosić do 2,5 mm w odprowadzeniach kończynowych oraz do 3 mm w odprowadzeniach przedsercowych. Czas trwania załamka P powinien wynosić 100 ms.

Patologie załamka T mogą świadczyć o:

• zahamowaniu zatokowym lub bloku zatokowo-przedsionkowym,
• pobudzeniu z łączenia przedsionkowo-komorowego,
• częstoskurczu,
• migotaniu przedsionków,
• trzepotaniu przedsionków,
• pobudzeniu przedsionkowym,
• pobudzeniu z dolnej części przedsionka,
• przewadze układu parasympatycznego,
• przewadze układu sympatycznego,
• przeroście prawego przedsionka,
• przeroście lewego przedsionka,
• zaburzeniu przewodzenia wewnątrzprzedsionkowego.

2. Załamek Q – jest to pierwszy ujemny załamek zespołu QRS, odpowiada za depolaryzacje przegrody międzykomórkowej. Przebiega ona od lewej, do prawej strony. Często jest nieobecny.

3. Załamek R – jest to pierwszy dodatni załamek zespołu QRS.

4. Załamek S – jest drugim ujemnym załamkiem zespołu QRS.

5. Zespół QRS – powstaje w skutek depolaryzacji komór mięśnia sercowego. Jego nie powinien przekraczać 0,10 s.

Patologie tego zespołu mogą świadczyć o:

• przeroście lewej komory,
• bloku lewej odnogi pęczka Hisa,
• zespole preekscytacji,
• przeroście prawej komory,
• bloku prawej odnogi pęczka Hisa,
• zawale tylnej ściany serca,
• rozległym uszkodzeniu serca,
• niedoczynności tarczycy,
• płynie w worku osierdziowym,
• przeroście komór znacznego stopnia,
• ogniskowym bloku śródkomorowym,
• pełnościennym zawale serca,
• przerostowej kardiomiopatii.

6. Załamek T ( – ) tworzy się w wyniku repolaryzacji komór, w kierunku od nasierdzia do wsierdzia. Z reguły jest ( + ). Odwrócenie załamka może być spowodowane: niedokrwieniem mięśnia sercowego, blokiem odnogi pęczka Hisa. Powinien trwać 120 ms.

Patologia załamka T może świadczyć o :

• ostrym niedotlenieniu serca,
• przewagą układu parasynaptycznego,
• hiperkaliemii,
• przewadze układu synaptycznego,
• niedotlenieniu mięśnia serca,
• zawale podwsierdziowym,
• zawale pełnościennym,
• bloku odnóg pęczka Hisa.

7. Załamek U – występuje jedynie w 25 % zapisów EKG. Najprawdopodobniej jest wyrazem repolaryzacji włókien Purkiniego. Jest to załamek dodatni, który występuje bezpośrednio po załamku T.

Za co odpowiadają poszczególne odcinki?

1. Odcinek PQ – jest to część krzywej EKG mierzona od końca załamka P do początku zespołu QRS, ukazuje przejście depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo – komorowy i pęczek przedsionkowo – komorowy. Powinien trwać 50 ms.

Patologie odstępu PQ mogą oznaczać:

• blok przesionkowo-komorowy I, II i III stopnia,
• zespół preekscytacji,
• rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe.

2. Odcinek ST – mierzony jest od końca zespołu QRS do początku załamka T, przedstawia wolną repolaryzacje komór mięśnia sercowego. Powinien trwać 120 ms. Jego prawidłowa wysokość to linia izoelektroniczna. Może nieznacznie wychylać się ku górze. Obniżenie jego wartości poniżej 0,5 mm jest nieprawidłowe, zaś uniesienie występuje w ostrym zawale serca i zapaleniu osierdzia.

Patologie odcinka ST mogą świadczyć o :

• świeżym zawale serca,
• anginie Prinzmetala,
• tętniaku pozawałowym,
• ostrym zapaleniu osierdzia,
• zespole wczesnej repolaryzacji,
• niedotlenieniu mięśnia serca,
• przeroście i przeciążeniu komór,
• blokach odnóg pęczka Hisa.

3. Odcinek TP –odcinek krzywej EKG od końca załamka T do początku kolejnego załamka P, odpowiada okresowi kiedy komory i przedsionki znajdują się w rozkurczu.

Za co odpowiadają poszczególne odstępy?

1. Odstęp PQ – część krzywej EKG mierzona od początku załamka P do początku zespołu QRS, odpowiada za przewodzenie depolaryzacji od węzła zatokowo przedsionkowego do komór mięśnia sercowego. Powinien trwać 150 ms.

2. Odstęp QT –mierzony od początku zespołu QRS do końca załamka T, odpowiada czasowi trwania depolaryzacji i repolaryzacji komór mięśnia sercowego. Jest zależny między innymi od częstości rytmu serca ( im jest ona większa, tym odstęp QT jest krótszy). Czas trwanie nie powinien przekraczać 0,40 s.

Patologia odstępu QT może świadczyć o :

• zaburzeniach elektrolitowych,
• niedotlenieniu mięśnia serca,
• naczyniopochodnych chorobach OUN.

3. Odstęp RR – jest to odległość pomiędzy wierzchołkami dwóch kolejnych załamków R. Służy do obliczenia czynności rytmu serca, ponieważ jest wyrazem czasu trwania jednej ewolucji serca.

4. Odstęp PP – podobnie ja w przypadku odstępu RR, to odległość między wierzchołkami dwóch kolejnych załamków P. Jeżeli rytm serca jest miarowy, odstęp PP jest równy odstępowi RR.

Co to są odprowadzenia i do czego się je wykorzystuje?

Odprowadzenia dają możliwość odbioru potencjałów elektrycznych generowanych przez mięsień sercowy.

Dzielą się na:

1. Jednobiegunowe – gdzie elektrodą badającą jest elektroda dodatnia, która umieszczona jest w miejscu badanego potencjału. Druga elektroda jest elektrodą obojętną, a jej napięcie jest równe zeru.

2. Dwubiegunowe – elektrody umieszczone są w punktach o różnym potencjale i zapisują różnice potencjałów między dwoma punktami.

Standardowy elektrokardiogram posiada 12 odprowadzeń, z czego 3 to odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe, trzy odprowadzenia kończynowe jednobiegunowe, sześć odprowadzeni przedsercowych jednobiegunowych.

Odprowadzenia dwubiegunowe kończynowe to:

• odprowadzenie I rejestruje różnice potencjałów pomiędzy: lewym przedramieniem ( + ), a prawym przedramieniem ( – ),
• odprowadzenie II rejestruje różnice potencjałów pomiędzy: lewym podudziem ( + ), a prawym przedramieniem ( – ),
• odprowadzenie III rejestruje różnice potencjałów pomiędzy: lewym podudziem ( + ), a lewym przedramieniem ( – ).

Poniższa rycina przedstawia odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe.

Odprowadzenia kończynowe jednobiegunowe to:

• odprowadzenie aVR – z prawej kończyny górnej,
• odprowadzenie aVL – z lewej kończyny górnej,
• odprowadzenie aVF – z lewej kończyny dolnej.

Poniższa rycina przedstawia odprowadzenia kończynowe jednobiegunowe.

Odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe to:

• odprowadzenie V1 – (elektroda czerwona) umieszczona w IV międzyżebrzu, przy prawym brzegu mostka,
• odprowadzenie V2 – (elektroda żółta) umieszczona w IV międzyżebrzu, przy lewym brzegu mostka,
• odprowadzenie V3 – (elektroda zielona) umieszczona w połowie między V2 i V4,
• odprowadzenie V4 – (elektroda brązowa) umieszczona w V międzyżebrzu w linii środkowo-obojczykowej lewej,
• odprowadzenie V5 – (elektroda czarna) umieszczona na poziomie V4 w linii pachowej przedniej lewej,
• odprowadzenie V6 – (elektroda fioletowa) umieszczona na poziomie V4 w linii pachowej środkowej lewej.

Należy pamiętać, że elektrodę obojętną stanowią w tym przypadku przewody trzech odprowadzeni kończynowych. Jest to tak zwana elektroda Wilsona.

Poniższa rycina przedstawia odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe.

Jak poprawnie reagować w sytuacjach zagrożenia?

• Zadbaj o własne bezpieczeństwo – więcej o tym w artykule “Po pierwsze bezpieczeństwo ratującego“.
• Wezwij pomoc – zadzwoń na 112 – podczas rozmowy zachowaj spokój. Przedstaw się, podaj miejsce zdarzenia (na drodze mogą to być numery słupków przy ulicy), ustal miejsce zdarzenia, opisz sytuację i zagrożenia, postaraj się podawać krótkie, konkretne i istotne fakty. Bez krzyków, emocji lub pośpieszania! Postaraj się nie reagować emocjonalnie, operator musi zebrać konkretne informacje i zadać odpowiednie pytania, na które należy udzielić odpowiedzi. Przeprowadzenie wywiadu przez operatora CPR jest bardzo istotne. Dodatkowo rozmowa jest nagrywana i możesz na bieżąco dopytywać operatora w wielu kwestiach w razie potrzeby. Jeśli sytuacja tego wymaga a poszkodowany jest w poważnym stanie najlepiej nie rozłączaj się z operatorem, ustaw tryb głośnomówiący i komunikuj się z operatorem. Masz prawo nagrywać rozmowę z operatorem, nawet, jeśli nie poinformujesz go o tym fakcie. Rozmowa jest (a przynajmniej powinna być), nagrywana również poprzez Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Jeśli masz obawy co do wykonywanych czynności, lub sytuacja ulega zmianie, zawsze możesz zadzwonić ponownie, aby zadać pytanie lub upewnić się co do dokonywanych czynności.
• Sprawdź i podtrzymuj funkcje życiowe – jest to bezwzględnie najważniejszy z punktów, gdyż od niego zależy niejednokrotnie życie poszkodowanego. Jeśli sytuacja poszkodowanego zagraża jego życiu (ma masywny krwotok lub nie oddycha), wezwanie pomocy możesz realizować jednocześnie udzielając pomocy lub prowadząc RKO (Resuscytację Krążeniowo Oddechową). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule “Podtrzymywanie funkcji życiowych”
• Przeprowadź czynności ratujące życie, kontynuuj je aż do przybycia służb i odbioru poszkodowanego, przez zespół ratownictwa medycznego.
• Wykorzystaj świadków zdarzenia, w razie potrzeby poproś świadków o pomoc w udzieleniu pomocy. Jeśli jest taka potrzeba poproś o zlokalizowanie i dostarczenie defibrylatora AED. Jeśli poszkodowany wymaga RKO poproś jedną lub dwie osoby o pomoc, na wypadek gdy opadniesz z sił. Pamiętaj, że każda sekunda w przypadku (NZK – Nagłego Zatrzymania Krążenia), decyduje o życiu lub śmierci.
• Nie bój się działania i reagowania! Nie wierz w mity o odpowiedzialności karnej za rozcięcie pasów lub zniszczenie odzieży. Już samo wezwanie pomocy jest istotnym elementem udzielenia pierwszej pomocy. W praktyce udzielenie pomocy polegać może np. na przeniesieniu leżącego na jezdni rannego w bezpieczne miejsce, przywróceniu akcji serca poprzez RKO lub zatamowaniu krwawienia. Masz prawo dokonać wszystkich czynności, które ratują zdrowie i życie, zgodnie z posiadaną przez Ciebie wiedzą i umiejętnościami.
• Istotna jest próba udzielenia pomocy, bez względu na jej skuteczność! Odpowiedzialność karna dotyczy wyłącznie nie udzielenia pomocy – art. 162 KK. (Nie mamy takiego obowiązku tylko wtedy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub na miejscu znajdują się już profesjonalne jednostki ratownicze).

Żaden artykuł i materiał zamieszczony na naszej stronie nie zastąpi porady lekarskiej i badania specjalistycznym sprzętem, które wykluczy groźne dla życia choroby. Wiedza udostępniana w artykułach ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy oraz pomoc we wczesnym rozpoznaniu choroby i wezwaniu profesjonalnej pomocy. Nigdy nie ignoruj żadnych niepokojących objawów – zachęcamy do zapoznania z artykułem “Czym kończy się bagatelizowanie objawów“. Zawsze należy mieć dystans do własnej oceny stanu zdrowia poszkodowanego, bez względu na posiadane kwalifikacje. Pamiętaj, że wyłącznie kompleksowe badania pozwalają określić, czy zdrowie i życie ludzkie jest zagrożone. Nigdy nie bój się i nie wahaj skorzystać z pomocy specjalistycznej opieki w ramach pogotowia, lekarzy rodzinnych, oddziałów SOR lub całodobowej opieki medycznej. Pamiętaj też, że czas ma decydujące znaczenie w przypadku każdego schorzenia zagrażającego zdrowiu i życiu! Nie bój się numeru 112, życie i zdrowie jest najważniejsze!