Konikotomia – czym jest i kiedy się ją wykonuje?

Konikotomia – czym jest i kiedy się ją wykonuje? Wskazania i przeciwwskazania do konikotomii

Konikotomia jest zabiegiem wykorzystywanym w stanach nagłych, kiedy ratowane jest życie chorego. Z uwagi na jej inwazyjność i duże ryzyko powikłań stosuje się ją wyłącznie w ostateczności, kiedy inne metody okażą się nieskuteczne. Kiedy wykonuje się konikotomię i jak ją w prawidłowy sposób przeprowadzić? Odpowiadamy!

Charakter działań podejmowanych w pierwszej pomocy przedmedycznej zależy od potrzeb poszkodowanego. Jedną z najważniejszych czynności w każdej sytuacji jest jednak ustalenie, czy dana osoba prawidłowo oddycha. Jeśli okaże się, że nie, konieczne jest przywrócenie właściwego rytmu lub sztuczne wspomaganie oddychania. Często wystarczy udrożnić drogi oddechowe, odchylając głowę poszkodowanego. Czasem to nie wystarcza – wtedy konieczna może okazać się konikotomia.

Konikotomia – na czym polega?

Konikotomia (krikotyroidotomia przezskórna, krikotyreotomia) jest szybkim i doraźnym sposobem udrażniania dróg oddechowych. Zabieg ten wykonuje się u osób, u których wystąpiło zablokowanie na wysokości szpary głośni lub powyżej niej, co uniemożliwia wykonanie sztucznej wentylacji oraz intubacji. Przeprowadza się go na miejscu wypadku.

Krikotyreotomia polega na przecięciu więzadła pierścienno-tarczowego, umiejscowionego między dolnym brzegiem blaszki chrząstki tarczowatej krtani a górnym brzegiem łuku chrząstki pierścieniowatej krtani. Na skutek przecięcia tworzy się niefizjologiczna droga oddechowa, która umożliwia prowadzenie sztucznej wentylacji pacjenta.

Wskazania do wykonania konikotomii

Przeprowadzenie konikotomii odbywa się wtedy, gdy drogi oddechowe poszkodowanego zostały zablokowane na wysokości lub powyżej szpary głośni. Zabieg jest wykonywany, kiedy inne metody udrożnienia dróg oddechowych, takie odchylenie głowy, uniesienie żuchwy, wprowadzenie rurki ustno-gardłowej oraz intubacja, zawiodły albo okazały się niemożliwe do wykonania.

Wskazaniem do przeprowadzenia krikotyroidotomii przezskórnej są stany takie jak:

• obrzęk krtani (np. w wyniku oparzenia lub wstrząsu anafilaktycznego),
• ciężki uraz szczękowo-twarzowy lub uraz szyi,
• obecność ciała obcego w drogach oddechowych,
• szczękościsk,
• krwotok ustno-gardłowy lub tchawiczo-oskrzelowy,
• złamanie kręgu szyjnego.

Konikotomia jest najszybszym, najprostszym i najskuteczniejszym sposobem utworzenia niefizjologicznej drogi oddechowej, gdy inne sposoby nie przyniosły rezultatów, a poszkodowanemu grozi uduszenie.

Konikotomia – przeciwwskazania

Konikotomia nie zawsze może zostać przeprowadzona. Najważniejszym przeciwwskazaniem jest możliwość wytworzenia sztucznej drogi oddechowej przy zastosowaniu znacznie mniej inwazyjnej dla pacjenta metody. Zabieg nie powinien być wykonywany u dzieci poniżej 12. roku życia, u osób, u których wcześniej doszło do uszkodzenia krtani, a także w przypadku gdy w obrębie krtani występują stany patologiczne. Ponadto nie należy przeprowadzać konikotomii, jeśli nie jest się pewnym, gdzie dokładnie znajduje się więzadło pierścienno-tarczowe.

Zestaw do konikotomii

Konikotomię powinno się wykonywać przy pomocy specjalnego zestawu laryngologicznego, który nie tylko ułatwia przeprowadzenie zabiegu, ale przede wszystkim zmniejsza ryzyko powikłań. W skład wchodzą wszystkie niezbędne elementy – wśród nich m.in. specjalny skalpel, ułatwiająca wprowadzenie rurki prowadnica, rurka, tasiemki pozwalające na umocowanie rurki czy cewnik odsysający.

Jak prawidłowo wykonać konikotomię?

Przed przystąpieniem do zabiegu konikotomii należy ułożyć pacjenta w odpowiedniej pozycji. Powinien on leżeć na plecach i mieć odchyloną głowę, tak aby dostęp do struktur szyi był jak najłatwiejszy. Pod barki najlepiej włożyć poduszkę (lub jej zamiennik), ponieważ głowa i szyja muszą znajdować się w środkowej linii ciała.

Gdy poszkodowany będzie ułożony w prawidłowy sposób, można przystąpić do zabiegu. W pierwszej kolejności musimy wyczuć błonę tarczowo-pierścienną, następnie przeprowadzić zabieg stabilizujący krtań i wykonać poprzeczne nacięcie. Potem wprowadzić prowadnicę na głębokość ok. 10 cm, posmarować rurkę żelem, wypełnić mankiet rurki i prowadzić wentylację podczas intubacji. W międzyczasie asystent powinien podać tlen poprzez wąsy tlenowe bądź maskę tlenową.

Konikotomia – możliwe powikłania

Konikotomia – szczególnie ta przeprowadzona w nieumiejętny sposób – może stać się przyczyną wystąpienia różnych powikłań. Do najczęstszych komplikacji po konikotomii należą:

• perforacja przełyku,
• odma podskórna,
• uszkodzenie krtani,
• wystąpienie krwawienia,
• uszkodzenie ościennych tkanek i nerwów,
• powstanie krwiaka,
• zakażenie przełyku.

Warto pamiętać, że konikotomia jest zabiegiem ratującym życie, więc w sytuacji gdy nie ma innej możliwości udrożnienia dróg oddechowych i zapewnienia pacjentowi właściwej wentylacji płuc, powinno się ją wykonać bez względu na ryzyko powikłań.

Jak poprawnie reagować w sytuacjach zagrożenia?

• Zadbaj o własne bezpieczeństwo – więcej o tym w artykule “Po pierwsze bezpieczeństwo ratującego“.
• Wezwij pomoc – zadzwoń na 112 – podczas rozmowy zachowaj spokój. Przedstaw się, podaj miejsce zdarzenia (na drodze mogą to być numery słupków przy ulicy), ustal miejsce zdarzenia, opisz sytuację i zagrożenia, postaraj się podawać krótkie, konkretne i istotne fakty. Bez krzyków, emocji lub pośpieszania! Postaraj się nie reagować emocjonalnie, operator musi zebrać konkretne informacje i zadać odpowiednie pytania, na które należy udzielić odpowiedzi. Przeprowadzenie wywiadu przez operatora CPR jest bardzo istotne. Dodatkowo rozmowa jest nagrywana i możesz na bieżąco dopytywać operatora w wielu kwestiach w razie potrzeby. Jeśli sytuacja tego wymaga a poszkodowany jest w poważnym stanie najlepiej nie rozłączaj się z operatorem, ustaw tryb głośnomówiący i komunikuj się z operatorem. Masz prawo nagrywać rozmowę z operatorem, nawet, jeśli nie poinformujesz go o tym fakcie. Rozmowa jest (a przynajmniej powinna być), nagrywana również poprzez Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Jeśli masz obawy co do wykonywanych czynności, lub sytuacja ulega zmianie, zawsze możesz zadzwonić ponownie, aby zadać pytanie lub upewnić się co do dokonywanych czynności.
• Sprawdź i podtrzymuj funkcje życiowe – jest to bezwzględnie najważniejszy z punktów, gdyż od niego zależy niejednokrotnie życie poszkodowanego. Jeśli sytuacja poszkodowanego zagraża jego życiu (ma masywny krwotok lub nie oddycha), wezwanie pomocy możesz realizować jednocześnie udzielając pomocy lub prowadząc RKO (Resuscytację Krążeniowo Oddechową). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule “Podtrzymywanie funkcji życiowych”
• Przeprowadź czynności ratujące życie, kontynuuj je aż do przybycia służb i odbioru poszkodowanego, przez zespół ratownictwa medycznego.
• Wykorzystaj świadków zdarzenia, w razie potrzeby poproś świadków o pomoc w udzieleniu pomocy. Jeśli jest taka potrzeba poproś o zlokalizowanie i dostarczenie defibrylatora AED. Jeśli poszkodowany wymaga RKO poproś jedną lub dwie osoby o pomoc, na wypadek gdy opadniesz z sił. Pamiętaj, że każda sekunda w przypadku (NZK – Nagłego Zatrzymania Krążenia), decyduje o życiu lub śmierci.
• Nie bój się działania i reagowania! Nie wierz w mity o odpowiedzialności karnej za rozcięcie pasów lub zniszczenie odzieży. Już samo wezwanie pomocy jest istotnym elementem udzielenia pierwszej pomocy. W praktyce udzielenie pomocy polegać może np. na przeniesieniu leżącego na jezdni rannego w bezpieczne miejsce, przywróceniu akcji serca poprzez RKO lub zatamowaniu krwawienia. Masz prawo dokonać wszystkich czynności, które ratują zdrowie i życie, zgodnie z posiadaną przez Ciebie wiedzą i umiejętnościami.
• Istotna jest próba udzielenia pomocy, bez względu na jej skuteczność! Odpowiedzialność karna dotyczy wyłącznie nie udzielenia pomocy – art. 162 KK. (Nie mamy takiego obowiązku tylko wtedy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub na miejscu znajdują się już profesjonalne jednostki ratownicze).

Żaden artykuł i materiał zamieszczony na naszej stronie nie zastąpi porady lekarskiej i badania specjalistycznym sprzętem, które wykluczy groźne dla życia choroby. Wiedza udostępniana w artykułach ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy oraz pomoc we wczesnym rozpoznaniu choroby i wezwaniu profesjonalnej pomocy. Nigdy nie ignoruj żadnych niepokojących objawów – zachęcamy do zapoznania z artykułem “Czym kończy się bagatelizowanie objawów“. Zawsze należy mieć dystans do własnej oceny stanu zdrowia poszkodowanego, bez względu na posiadane kwalifikacje. Pamiętaj, że wyłącznie kompleksowe badania pozwalają określić, czy zdrowie i życie ludzkie jest zagrożone. Nigdy nie bój się i nie wahaj skorzystać z pomocy specjalistycznej opieki w ramach pogotowia, lekarzy rodzinnych, oddziałów SOR lub całodobowej opieki medycznej. Pamiętaj też, że czas ma decydujące znaczenie w przypadku każdego schorzenia zagrażającego zdrowiu i życiu! Nie bój się numeru 112, życie i zdrowie jest najważniejsze!