Pierwsza pomoc w utonięciach i zasady reagowania

W okresie wakacyjnym utonięcia są niepokojąco częstą przyczyną zgonów. Najważniejsza zasada bezpieczeństwa nad wodą to zachowanie zdrowego rozsądku i rozwagi, aby zminimalizować ryzyko. Niestety zasady zasadami, a życie życiem. Będąc świadkiem zdarzenia, ważne jest, by umieć udzielić pomocy, ale też zdawać sobie sprawę z ewentualnych zagrożeń. Poznaj zasady pierwszej pomocy przy utonięciu i dowiedz się, jak zrobić to bezpiecznie.

Oceń sytuacje i wybierz najbardziej bezpieczny sposób na wyciągnięcie tonącego.

Rozejrzyj się, czy nie ma wokół Ciebie przedmiotów, które mogą być przydatne. Tonącemu możesz pomóc:

• za pomocą koła ratunkowego
• za pomocą liny
• z łodzi
• z pomostu, podając rękę lub długi przedmiot (pamiętajmy, że tonący ma bardzo silny chwyt, trzeba uważać, aby nie wciągnął nas do wody)
• jeżeli nie jesteś w stanie w taki sposób pomóc w ostateczności podpływamy do ofiary i wyciągamy ją na brzeg. Jest to najbardziej niebezpieczny moment, ponieważ przerażona osoba może nas wciągnąć pod wodę. Najlepiej podpłynąć we 2 lub 3 osoby.
• jeżeli tonący znajduje się pod wodą należy jak najszybciej wydostać go na powierzchnię i przeholować na brzeg.

Uwaga: jeśli nie pływasz zbyt dobrze, poproś kogoś o pomoc! Nie wchodź samemu do wody, ponieważ może się okazać, że również ty będziesz potrzebował pomocy.

ZANIM RUSZYSZ NA POMOC TONĄCEMU
W ratownictwie chodzi o ratowanie ludzkiego życia, ale nie z narażeniem własnego, dlatego zawsze wspominamy o bezpieczeństwie własnym. Zanim ruszysz na pomoc osobie, która się topi, miej pewność, że jesteś w stanie tego dokonać. Jeśli nie masz ukończonego specjalistycznego kursu Ratownika Wodnego prawdopodobnie nawet dopłynięcie do poszkodowanego nie pozwoli Ci na jego uratowanie a osoba tonąca w najgorszym wypadku doprowadzi także do Twojego utonięcia.

Pierwsza pomoc przy tonięciu jest niezwykle wymagająca, bo w pewnym sensie narażasz własne życie, gdy wchodzisz do wody. Jeżeli nie umiesz pływać, masz wątpliwości czy dasz radę, prąd rzeki jest zbyt silny lub zachodzą inne okoliczności, które mogą powodować zagrożenie Twojego życia, nie wchodź do wody, lecz wezwij pomoc. Zadzwoń na numer alarmowy 112 lub bezpośrednio na 999. (Jeśli na danym akwenie pracuje WOPR zadzwoń bezpośrednio na 601 100 100) i opisz sytuację, a dyspozytor przydzieli odpowiednie jednostki ratunkowe.

Jeżeli jednak zdecydujesz się ruszyć na pomoc osobie, która się topi, miejsce jest bezpieczne i nie zagraża Twojemu życiu, musisz wyciągnąć poszkodowanego z wody. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha, już na etapie holowania warto udrożnić mu drogi oddechowe, a osoby przeszkolone, posiadające umiejętności mogą wykonać oddechy ratownicze (jeżeli jest to możliwe). W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa należy ograniczyć ruchy szyi i starać się stabilizować kręgosłup szyjny.

PIERWSZA POMOC PRZY UTONIĘCIU – POSTĘPOWANIE
Wyciągnąwszy poszkodowanego na brzeg, pierwsza pomoc przy utonięciu powinna przebiegać zgodnie z algorytmem BLS dostosowanym do sytuacji szczególnej, jaką jest utonięcie. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy poszkodowany reaguje, udrożnić drogi oddechowe (zalegającą wodę, czy wymiociny należy usunąć) i ocenić obecność oznak życia. Osoba przebywająca pod wodą może mieć oddech agonalny, który nie jest prawidłowy i należy go traktować jako brak oddechu.

Zdarza się, że u ofiar tonięcia widoczna jest duża ilość piany wydobywającej się z ust, jest to spowodowane mieszaniem się wody z powietrzem w drogach oddechowych. Piana nie przeszkadza w wykonywaniu wentylacji, jednak jeżeli pojawi się zarzucanie treści pokarmowej lub połkniętej wody, należy obrócić poszkodowanego i pozbyć się płynu lub odessać wydzielinę za pomocą ssaka.

Po udrożnieniu dróg oddechowych, w sytuacji braku czynności życiowych osoba udzielająca pomocy powinna wykonać 5 oddechów ratowniczych (jeżeli jest to możliwe, w warunkach KPP z użyciem tlenu). Wdech powinien trwać około 1 sekundy z widocznym uniesieniem klatki piersiowej. Po wykonaniu 5 oddechów trzeba ponownie sprawdzić oznaki życia (zdarza się, że u osób podtopionych wraca spontaniczny oddech), a jeżeli ich nie ma, należy natychmiast rozpocząć uciski klatki piersiowej (30 ucisków i 2 oddechy). Uciski powinny być prowadzone na twardej powierzchni.

O ile w przypadku typowego NZK wytyczne resuscytacji mówią, że można powstrzymać się od wykonywania oddechów ratowniczych w sytuacji, w której nie chcemy tego robić, tak w przypadku utopień zaleca się, aby te oddechy wykonywać. Do NZK u topielców dochodzi w wyniku hipoksji, dlatego same uciski klatki piersiowej mogą być nieskuteczne. Wybierając się nad wodę, warto w podręcznej apteczce lub nawet w kieszeni mieć jednorazową maseczkę do prowadzenia oddechu zastępczego.

PIERWSZA POMOC PRZY UTONIĘCIU – WYKORZYSTANIE AED
W przypadku utonięcia u poszkodowanego często dochodzi do zaburzeń rytmu serca, zanim nastąpi jego całkowite zatrzymanie. Z tego względu rekomendowane jest użycie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED), jeżeli tylko jest dostępny. Na osuszoną klatkę piersiową poszkodowanego należy przykleić elektrody AED i postępować zgodnie z poleceniami wydawanymi przez urządzenie. Podczas defibrylacji osoba poszkodowana nie powinna mieć kontaktu z wodą, jednakże wilgotne podłoże nie jest przeciwwskazaniem do wykonania defibrylacji.

PIERWSZA POMOC W PRZYPADKU UTONIĘCIA – PRZEDŁUŻONE RKO
Utonięcie najczęściej odbywa się w zimnej wodzie, co spowalnia nieco procesy metaboliczne i wolniej dochodzi do uszkodzeń mózgu, dlatego RKO należy podjąć nawet u osoby, która relatywnie długo przebywała pod wodą. Jest to też wskazanie do prowadzenia przedłużonej resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Gdy uda się przywrócić podstawowe czynności życiowe, poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, okryć go folią NRC, by zapobiec wychłodzeniu i kontrolować czynności życiowe do czasu przybycia Zespołu Ratownictwa Medycznego.

W Centrum Ratownictwa prowadzimy kursy pierwszej pomocy oraz kwalifikowanej pierwszej pomocy, podczas których ćwiczymy również takie sytuacje. Zachęcamy do udziału w naszych szkoleniach.

Bibliografia: 1. Wytyczne resuscytacji 2021, Zatrzymanie krążenia – postępowanie w sytuacjach szczególnych prc.krakow.pl (dostęp: 27.07.2021);

Jak poprawnie reagować w sytuacjach zagrożenia?

• Zadbaj o własne bezpieczeństwo – więcej o tym w artykule “Po pierwsze bezpieczeństwo ratującego“.
• Wezwij pomoc – zadzwoń na 112 – podczas rozmowy zachowaj spokój. Przedstaw się, podaj miejsce zdarzenia (na drodze mogą to być numery słupków przy ulicy), ustal miejsce zdarzenia, opisz sytuację i zagrożenia, postaraj się podawać krótkie, konkretne i istotne fakty. Bez krzyków, emocji lub pośpieszania! Postaraj się nie reagować emocjonalnie, operator musi zebrać konkretne informacje i zadać odpowiednie pytania, na które należy udzielić odpowiedzi. Przeprowadzenie wywiadu przez operatora CPR jest bardzo istotne. Dodatkowo rozmowa jest nagrywana i możesz na bieżąco dopytywać operatora w wielu kwestiach w razie potrzeby. Jeśli sytuacja tego wymaga a poszkodowany jest w poważnym stanie najlepiej nie rozłączaj się z operatorem, ustaw tryb głośnomówiący i komunikuj się z operatorem. Masz prawo nagrywać rozmowę z operatorem, nawet, jeśli nie poinformujesz go o tym fakcie. Rozmowa jest (a przynajmniej powinna być), nagrywana również poprzez Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Jeśli masz obawy co do wykonywanych czynności, lub sytuacja ulega zmianie, zawsze możesz zadzwonić ponownie, aby zadać pytanie lub upewnić się co do dokonywanych czynności.
• Sprawdź i podtrzymuj funkcje życiowe – jest to bezwzględnie najważniejszy z punktów, gdyż od niego zależy niejednokrotnie życie poszkodowanego. Jeśli sytuacja poszkodowanego zagraża jego życiu (ma masywny krwotok lub nie oddycha), wezwanie pomocy możesz realizować jednocześnie udzielając pomocy lub prowadząc RKO (Resuscytację Krążeniowo Oddechową). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule “Podtrzymywanie funkcji życiowych”
• Przeprowadź czynności ratujące życie, kontynuuj je aż do przybycia służb i odbioru poszkodowanego, przez zespół ratownictwa medycznego.
• Wykorzystaj świadków zdarzenia, w razie potrzeby poproś świadków o pomoc w udzieleniu pomocy. Jeśli jest taka potrzeba poproś o zlokalizowanie i dostarczenie defibrylatora AED. Jeśli poszkodowany wymaga RKO poproś jedną lub dwie osoby o pomoc, na wypadek gdy opadniesz z sił. Pamiętaj, że każda sekunda w przypadku (NZK – Nagłego Zatrzymania Krążenia), decyduje o życiu lub śmierci.
• Nie bój się działania i reagowania! Nie wierz w mity o odpowiedzialności karnej za rozcięcie pasów lub zniszczenie odzieży. Już samo wezwanie pomocy jest istotnym elementem udzielenia pierwszej pomocy. W praktyce udzielenie pomocy polegać może np. na przeniesieniu leżącego na jezdni rannego w bezpieczne miejsce, przywróceniu akcji serca poprzez RKO lub zatamowaniu krwawienia. Masz prawo dokonać wszystkich czynności, które ratują zdrowie i życie, zgodnie z posiadaną przez Ciebie wiedzą i umiejętnościami.
• Istotna jest próba udzielenia pomocy, bez względu na jej skuteczność! Odpowiedzialność karna dotyczy wyłącznie nie udzielenia pomocy – art. 162 KK. (Nie mamy takiego obowiązku tylko wtedy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub na miejscu znajdują się już profesjonalne jednostki ratownicze).

Żaden artykuł i materiał zamieszczony na naszej stronie nie zastąpi porady lekarskiej i badania specjalistycznym sprzętem, które wykluczy groźne dla życia choroby. Wiedza udostępniana w artykułach ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy oraz pomoc we wczesnym rozpoznaniu choroby i wezwaniu profesjonalnej pomocy. Nigdy nie ignoruj żadnych niepokojących objawów – zachęcamy do zapoznania z artykułem “Czym kończy się bagatelizowanie objawów“. Zawsze należy mieć dystans do własnej oceny stanu zdrowia poszkodowanego, bez względu na posiadane kwalifikacje. Pamiętaj, że wyłącznie kompleksowe badania pozwalają określić, czy zdrowie i życie ludzkie jest zagrożone. Nigdy nie bój się i nie wahaj skorzystać z pomocy specjalistycznej opieki w ramach pogotowia, lekarzy rodzinnych, oddziałów SOR lub całodobowej opieki medycznej. Pamiętaj też, że czas ma decydujące znaczenie w przypadku każdego schorzenia zagrażającego zdrowiu i życiu! Nie bój się numeru 112, życie i zdrowie jest najważniejsze!