Pozycja przeciwwstrząsowa budzi wiele kontrowersji, dlatego nie zawsze jest chętnie stosowana. Są jednak sytuacje kliniczne, kiedy istotnie może poprawić rokowania chorego. Najlepiej, by decyzja o ułożeniu poszkodowanego w tej pozycji była podjęta przez lekarza.
Pozycja przeciwwstrząsowa stosowana jest w przypadku podejrzenia wstrząsu krwotocznego, czyli kiedy w naczyniach chorego zaczyna krążyć coraz mniej krwi, co wywołane jest m.in. krwawieniem, a właściwie krwotokiem zewnętrznym lub wewnętrznym. Pozycja przeciwwstrząsowa polega na ułożeniu poszkodowanego na plecach, najlepiej na noszach typu deska i uniesieniu ich po stronie stóp tak, by pięty były na wysokości twarzy. Daje to kąt około 30 stopni.
Pozycja przeciwwstrząsowa – kiedy się ją stosuje?
Pozycja przeciwwstrząsowa jest stosowana w przypadku podejrzenia wstrząsu krwotocznego, który wynika ze zmniejszenia ilości krwi w obwodzie w naczyniach krwionośnych, co jest efektem utraty tej krwi. Do nadmiernego wynaczynienia krwi dochodzi w przebiegu krwotoku wewnętrznego bądź zewnętrznego. Krwotok zewnętrzny jest widoczny, ponieważ krew wylewa się na zewnątrz ciała. Krwotok wewnętrzny natomiast nie jest dostrzegalny i tylko niektóre parametry kliniczne mogą o nim świadczyć. Pierwsze objawy wstrząsu krwotocznego obejmują zaburzenia świadomości w postaci splątania, apatii, zaburzeń zachowania, a także ostatecznie utratę świadomości. Skóra staje się blada, wychłodzona, wilgotna, zwiększa się ilość oddechów na minutę (co najmniej 30/min) i akcji serca (do co najmniej 120/min). Po uciśnięciu opuszki palca powrót kapilarny wynosi więcej niż 2 sekundy. Ponadto tętno na obwodzie jest dość słabo wyczuwalne. Wtedy też pozycja wstrząsowa jest pozycją z wyboru. Wspiera tzw. Centralizację krążenia, czyli przemieszczenia krwi w obszar zwiększonego zapotrzebowania. Wstrząs jest jedyną sytuacją kliniczną, kiedy można wykorzystać pozycję przeciwwstrząsową.
Na czym polega pozycja przeciwwstrząsowa?
Pozycja przeciwwstrząsowa polega na ułożeniu poszkodowanego, który jest na noszach bądź na łóżku, pod kątem około 30 stopni. Nogi muszą być wyżej niż głowa chorego. Istnieją wskazania, że pięty powinny być na tej samej wysokości co twarz poszkodowanego.
Kontrowersje wokół stosowania pozycji przeciwwstrząsowej
Pozycja przeciwwstrząsowa budzi wiele kontrowersji. Proces centralizacji krążenia odbywa się na drodze automatycznej, w sposób odruchowy. Obwodowe naczynia krwionośne ulegają samoistnemu, znacznemu obkurczeniu. Organizm w ten sposób broni się przed spadkiem przepływu krwi i ciśnienia w centralnych naczyniach krwionośnych zaopatrujących serce czy też mózg. Ponadto w momencie, gdy człowieka położymy w pozycji przeciwwstrząsowej, w ciągu kilku minut dochodzi do fizjologicznego wyrównania mechanizmów regulacyjnych i zanika efekt wzrostu ciśnienia czy objętości krwi przepompowywanej przez serce. Zastosowanie pozycji przeciwwstrząsowej może też paradoksalnie nasilić krwotok zlokalizowany w górnych częściach ciała, a ucisk wywierany przez trzewia na przeponę może dodatkowo ograniczyć ruchy oddechowe. Nie jest to więc pozycja często stosowana w pierwszej pomocy.
