Omdlenie jest to krótkotrwała, ustępująca samoistnie utrata przytomności i napięcia mięśniowego, powodowana niedotlenieniem mózgu wskutek zmniejszenia przepływu krwi. Powrót świadomości zwykle następuje w ciągu kilkunastu sekund.
Omdlenia mogą wystąpić w każdym wieku, częstsze są u osób starszych. Według niektórych autorów nawet 40% zdrowej populacji doświadcza przynajmniej jednego omdlenia.
Dlaczego dochodzi do omdlenia?
Mechanizm prowadzący do utraty przytomności w większości przypadków polega na krótkotrwałym zmniejszeniu dostarczania tlenu do mózgu. Na ogół niedobór ten jest spowodowany zaburzeniami przepływu krwi, a nie niedostatecznym utlenowaniem krwi w płucach. Przepływ krwi z kolei uzależniony jest od odpowiedniej pracy serca, wystarczającej objętości krążącej krwi oraz jej odpowiedniego przepływu w naczyniach. Upośledzenie któregoś z tych mechanizmów może prowadzić do omdlenia.
Jakie są rodzaje omdleń?
- Omdlenie wazowagalne
Występuje w stanach skrajnego strachu lub bólu, może być poprzedzone nudnościami, uczuciem gorąca i zawrotami głowy. Zazwyczaj ustępuje po położeniu chorego. - Omdlenie ortostatyczne
Występuje po długotrwałym staniu bez ruchu lub po gwałtownej zmianie pozycji z siedzącej lub leżącej na stojącą. - Omdlenie wywołane z lekami
Dużo różnych leków może poprzez swój mechanizm działania polegający na rozszerzaniu naczyń krwionośnych powodować omdlenia. Do takich środków należą leki przeciwnadciśnieniowe, moczopędne, antyarytmiczne, uspokajające, nasenne, przeciwdepresyjne. Również alkohol może mieć takie działanie. - Hipowolemia
Omdlenie może być spowodowane zbyt małą objętością krążącej krwi, spowodowaną odwodnieniem lub krwotokiem. - Omdlenie kardiogenne
Przyczyną utraty świadomości często bywają wady serca, takie jak zwężenie zastawki lub nieprawidłowa pracą sztucznej zastawki. Również zaburzenia rytmu serca, taki jak zbyt szybka (częstoskurcz) lub zbyt wolna (blok serca) praca serca mogą być przyczyna omdleń. Jedną z częstszych przyczyn tego typu jest tzw. zespół MAS, czyli całkowity blok przewodzenia pomiędzy przedsionkami a komorami serca. Omdlenie nie jest wówczas poprzedzone żadnymi objawami zwiastującymi.
Ważne!
- Choroba wieńcowa także może być przyczyną omdleń. U osób w starszym wieku omdlenie często jest objawem zawału mięśnia sercowego.
- Omdlenie może być też jednym z objawów masywnego zatoru tętnicy płucnej, kiedy ma miejsce częściowe lub całkowite „zatkanie” płucnych naczyń tętniczych – szczególnie zagrożone są osoby z zakrzepicą żył kończyn dolnych np. po operacjach ortopedycznych.
- Przyczyną omdleń kardiogennych może być też zapalenie mięśnia sercowego.
- Zwykle bywa tak, że omdlenie nie jest pierwszym objawem choroby serca, a choroba zasadnicza, będąca przyczyną omdleń jest znana pacjentowi i jego rodzinie. Są jednak sytuacje, w których omdlenie jest pierwszym objawem choroby. Typowymi przykładami są kardiomiopatia przerostowa oraz bezobjawowe zaburzenia rytmu serca. Omdlenie lub czasem nawet nagły zgon występują wśród pozornego pełnego zdrowia, u osoby, u której dotychczas nie podejrzewano patologii układu krążenia.
Omdlenia w ciąży
U kobiet w ciąży, zwłaszcza w ostatnim trymestrze podczas leżenia na plecach może dochodzić do omdleń, wskutek ucisku powodowanego przez ciężarną macicę na żyłę główną dolną. Wówczas dochodzi do utrudnienia powrotu krwi z naczyń do serca. Zaradzić temu można nie leżąc płasko na wznak, ale na lewym boku.
Hiperwentylacja
Zbyt szybkie oddychanie prowadzi do zaburzeń metabolicznych, które objawiają się mrowieniem, drętwieniem, kurczami warg, twarzy, dłoni i stóp, a następnie do omdlenia. Hiperwentylacja często ma związek z silnym przeżyciem emocjonalnym lub lękiem.
Omdlenia psychogenne
Po wykluczeniu innych przyczyn gwałtownej utraty przytomności czasem rozpoznaje się jako przyczynę zaburzenia psychiatryczne.
Jak poprawnie reagować w sytuacjach zagrożenia?
- Zadbaj o własne bezpieczeństwo – więcej o tym w artykule “Po pierwsze bezpieczeństwo ratującego“.
- Wezwij pomoc – zadzwoń na 112 – podczas rozmowy zachowaj spokój. Przedstaw się, podaj miejsce zdarzenia (na drodze mogą to być numery słupków przy ulicy), ustal miejsce zdarzenia, opisz sytuację i zagrożenia, postaraj się podawać krótkie, konkretne i istotne fakty. Bez krzyków, emocji lub pośpieszania! Postaraj się nie reagować emocjonalnie, operator musi zebrać konkretne informacje i zadać odpowiednie pytania, na które należy udzielić odpowiedzi. Przeprowadzenie wywiadu przez operatora CPR jest bardzo istotne. Dodatkowo rozmowa jest nagrywana i możesz na bieżąco dopytywać operatora w wielu kwestiach w razie potrzeby. Jeśli sytuacja tego wymaga a poszkodowany jest w poważnym stanie najlepiej nie rozłączaj się z operatorem, ustaw tryb głośnomówiący i komunikuj się z operatorem. Masz prawo nagrywać rozmowę z operatorem, nawet, jeśli nie poinformujesz go o tym fakcie. Rozmowa jest (a przynajmniej powinna być), nagrywana również poprzez Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Jeśli masz obawy co do wykonywanych czynności, lub sytuacja ulega zmianie, zawsze możesz zadzwonić ponownie, aby zadać pytanie lub upewnić się co do dokonywanych czynności.
- Sprawdź i podtrzymuj funkcje życiowe – jest to bezwzględnie najważniejszy z punktów, gdyż od niego zależy niejednokrotnie życie poszkodowanego. Jeśli sytuacja poszkodowanego zagraża jego życiu (ma masywny krwotok lub nie oddycha), wezwanie pomocy możesz realizować jednocześnie udzielając pomocy lub prowadząc RKO (Resuscytację Krążeniowo Oddechową). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule “Podtrzymywanie funkcji życiowych”
- Przeprowadź czynności ratujące życie, kontynuuj je aż do przybycia służb i odbioru poszkodowanego, przez zespół ratownictwa medycznego.
- Wykorzystaj świadków zdarzenia, w razie potrzeby poproś świadków o pomoc w udzieleniu pomocy. Jeśli jest taka potrzeba poproś o zlokalizowanie i dostarczenie defibrylatora AED. Jeśli poszkodowany wymaga RKO poproś jedną lub dwie osoby o pomoc, na wypadek gdy opadniesz z sił. Pamiętaj, że każda sekunda w przypadku (NZK – Nagłego Zatrzymania Krążenia), decyduje o życiu lub śmierci.
- Nie bój się działania i reagowania! Nie wierz w mity o odpowiedzialności karnej za rozcięcie pasów lub zniszczenie odzieży. Już samo wezwanie pomocy jest istotnym elementem udzielenia pierwszej pomocy. W praktyce udzielenie pomocy polegać może np. na przeniesieniu leżącego na jezdni rannego w bezpieczne miejsce, przywróceniu akcji serca poprzez RKO lub zatamowaniu krwawienia. Masz prawo dokonać wszystkich czynności, które ratują zdrowie i życie, zgodnie z posiadaną przez Ciebie wiedzą i umiejętnościami.
- Istotna jest próba udzielenia pomocy, bez względu na jej skuteczność! Odpowiedzialność karna dotyczy wyłącznie nie udzielenia pomocy – art. 162 KK. (Nie mamy takiego obowiązku tylko wtedy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub na miejscu znajdują się już profesjonalne jednostki ratownicze).
Żaden artykuł i materiał zamieszczony na naszej stronie nie zastąpi porady lekarskiej i badania specjalistycznym sprzętem, które wykluczy groźne dla życia choroby. Wiedza udostępniana w artykułach ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy oraz pomoc we wczesnym rozpoznaniu choroby i wezwaniu profesjonalnej pomocy. Nigdy nie ignoruj żadnych niepokojących objawów – zachęcamy do zapoznania z artykułem “Czym kończy się bagatelizowanie objawów“. Zawsze należy mieć dystans do własnej oceny stanu zdrowia poszkodowanego, bez względu na posiadane kwalifikacje. Pamiętaj, że wyłącznie kompleksowe badania pozwalają określić, czy zdrowie i życie ludzkie jest zagrożone. Nigdy nie bój się i nie wahaj skorzystać z pomocy specjalistycznej opieki w ramach pogotowia, lekarzy rodzinnych, oddziałów SOR lub całodobowej opieki medycznej. Pamiętaj też, że czas ma decydujące znaczenie w przypadku każdego schorzenia zagrażającego zdrowiu i życiu! Nie bój się numeru 112, życie i zdrowie jest najważniejsze!
