Udzielając pierwszej pomocy ratownik powinien w pierwszej kolejności zadbać o bezpieczeństwo swoje, a następnie ratowanego i świadków zdarzenia. Jeżeli udzielając pierwszej pomocy, dozna on urazu, to służby ratunkowe, które przybędą na miejsce, będą musiały ratować nie tylko poszkodowanego, ale również osobę udzielającą pomocy. Może to zmniejszyć szansę przeżycia obu osób.

1. Ratownik w miejscu wypadku

W sytuacji wypadku lub innego zdarzenia, w którym są poszkodowani wymagający udzielania pierwszej pomocy, często pojawia się wiele wątpliwości wśród osób, które chcą jej udzielić. Niestety, niepewność powoduje, że nierzadko rezygnujemy z wykonania jakichkolwiek czynności. Strach przed tym, że nasze działania mogą pogłębić już istniejące urazy jest tak duży, że „dla bezpieczeństwa poszkodowanego nie ruszaliśmy go”. To niestety może doprowadzić nawet do śmierci takiej osoby. Zachowawcza postawa nierzadko tłumaczona jest strachem przed konsekwencjami prawnymi za ewentualne błędy popełnione podczas działań ratowniczych. Z drugiej strony zdarza się również, że bez większego zastanowienia ruszamy ratować poszkodowanego, nie patrząc, czy coś nam grozi, narażając tym samym własne życie. Obydwie przedstawione powyżej postawy są złe, a ta lekcja pokaże ci, co zrobić, aby udzielanie pierwszej pomocy było bezpieczne dla ciebie, poszkodowanego oraz świadków wypadku.

Ważne!

W czasie udzielania pierwszej pomocy ratownik nie ponosi odpowiedzialności za popełnione błędy. W Polsce karane jest nieudzielenie pomocy, a minimum, jakie trzeba wykonać, to wezwać specjalistyczne służby.

Życie ludzkie jest wartością o największym znaczeniu. W ciągu naszego życia zdarza się wiele sytuacji, gdy może być ono zagrożone również w czasie niesienia pomocy innym. Dlatego udzielając pierwszej pomocy w pierwszej kolejności należy zadbać o bezpieczeństwo swoje, następnie ratowanych i świadków zdarzenia.

2. Zagrożenia występujące podczas udzielania pierwszej pomocy

Ratownik udzielanie pierwszej pomocy powinien rozpocząć od ogarnięcia wzrokiem miejsca zdarzenia i sprawdzenia, co się stało, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń, jakie mogą go tam spotkać. Zagrożenia te możemy podzielić na dwie grupy.

• Pierwsza grupa to zagrożenia, które widać, słychać i czuć. Są to zagrożenia dość łatwo rozpoznawalne, możemy tu wymienić np. ulatniający się gaz z kuchenki, ruch uliczny, pożar, pies broniący swojego właściciela, czy zerwana linia energetyczna.
• Druga grupa zagrożeń to takie, których nie widać, nie słychać i nie czuć. Należy tu wymienić np. prąd elektryczny, tlenek węgla (czad, potocznie zwany też cichym zabójcą), drobnoustroje przenoszone przez krew poszkodowanego (WZW typu B, HIV) czy prątki gruźlicy przenoszone drogą kropelkową. Ratownik powinien zwrócić szczególną uwagę na tę grupę zagrożeń, gdyż są one częstą przyczyną wypadków wśród ratowników.

Zagrożenia występujące podczas udzielania pierwszej pomocy możemy również podzielić na zagrożenia wynikające z czynników zewnętrznych oraz ze strony poszkodowanego. Czynniki zewnętrzne to wszystko, co otacza miejsce wypadku. Może to być związane z przyczyną jakiegoś zdarzenia (np. czad ulatniający się z piecyka gazowego), ale również coś niemającego nic wspólnego z wypadkiem, np. agresywny pies poszkodowanego. Przykłady zagrożeń prezentuje poniższa galeria.

Osobną grupę zagrożeń stanowią te pochodzące od poszkodowanego. Należy tu wymienić przede wszystkim zagrożenia biologiczne, czyli przenoszone przez krew i inne płyny ustrojowe, wydzieliny poszkodowanego oraz przenoszone drogą kropelkową. W celu unikania tych zagrożeń, osoba udzielająca pierwszej pomocy powinna zawsze, jeżeli tylko ma taka możliwość, korzystać ze środków ochrony osobistej.

Zapamiętaj!

Podstawowym środkiem ochrony osobistej są rękawiczki ochronne, które należy zakładać zawsze przed podjęciem pierwszych czynności na miejscu zdarzenia.

Warto również pamiętać, że czynniki zewnętrzne mogą stanowić zagrożenie także dla poszkodowanego. Zatem, jeśli ratownik po ocenie własnego bezpieczeństwa, zdecyduje się podjąć działania ratownicze, powinien zacząć od oceny stopnia zagrożenia poszkodowanego. Jeżeli uzna, że czynniki zewnętrzne zagrażają zdrowiu i życiu ofiary, a możliwe jest ich wyeliminowanie poprzez, np. przeniesienie rannego w inne miejsce – należy to zrobić bez względu na rodzaj i skalę obrażeń osoby wymagającej udzielenia natychmiastowej pomocy.

3. Środki bezpieczeństwa na miejscu zdarzenia

Środki bezpieczeństwa można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich obejmuje środki chroniące ratownika przed materiałem potencjalnie zakaźnym. Należą do niej na przykład rękawiczki jednorazowe oraz maseczka do sztucznego oddychania. Drugą grupę stanowią natomiast wszystkie środki, które podniosą bezpieczeństwo całego miejsca zdarzenia – a więc zarówno poszkodowanego, świadków zdarzenia, ratowników oraz innych osób, np. nadjeżdżających do miejsca wypadku. Wśród nich wymienić można:

• trójkąt ostrzegawczy,
• kamizelkę odblaskową,
• latarkę, światło telefonu komórkowego,
• elementy odblaskowe ubrania,
• światła awaryjne samochodu,
• osobę informującą o zdarzeniu.

Podczas udzielania pomocy należy wykorzystywać każdy dostępny sprzęt ochronny, pamiętając o aseptyce. Często winę za dopuszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych do określonego środowiska (np. do rany poszkodowanego) ponosi ratownik, który zajęty udzielaniem pierwszej pomocy zapomina o zdjęciu zakrwawionych rękawiczek, sięga w nich np. do apteczki po gazę czy bandaż. W ten sposób doprowadza do sytuacji, w której cała zawartość apteczki staje się nieużyteczna, gdyż została potencjalnie skażona drobnoustrojami znajdującymi się we krwi poszkodowanego.

Zapamiętaj!

Sprzęt ochrony osobistej, np. rękawiczki, jest jednorazowy i mając kilku poszkodowanych, do każdego ratownik powinien brać nowy komplet. W przypadku wspomnianych rękawiczek powinien zakładać nową parę.

Po skończonych działaniach ratowniczych należy pamiętać o bezpiecznym zdejmowaniu rękawiczek, gdyż w tym momencie może nastąpić bezpośredni kontakt z krwią poszkodowanego znajdującą się na rękawiczkach. Prawidłową technikę ilustruje poniższy film.Film rozpoczyna się zbliżeniem korpusu człowieka w brązowym ubraniu nakładającego jednorazowe rękawiczki. Następuje zbliżenia jednej dłoni w rękawiczce, a następnie obu dłoni wyciągniętych przez aktora przed siebie. Zmiana ujęcia na przedstawiające całą postać aktora od pasa w górę. Zbliżenie rąk, palce prawej dłoni łapią lewą rękawiczkę na wysokości nadgarstka tak, by nie dotykać skóry lewego przedramienia i ściągają ją z ręki wywracając rękawiczkę wewnętrzną stroną na wierzch. Zdjęta rękawiczka trzymana jest przez prawą dłoń. Palce lewej, gołej dłoni ruchem ślizgowym wsuwają się między rękawicę a nadgarstek prawej dłoni. Następnie demonstrator zdejmuje rękawiczkę, zwijając ją wzdłuż dłoni i naciągając na rękawiczkę trzymaną w palcach. Zmiana ujęcia na szerszy plan. Demonstrator zawiązuje na supeł jedną rękawiczkę w której jest druga rękawiczka. Pojawia się napis: Pamiętaj, po zdjęciu rękawiczek natychmiast umyj ręce ciepłą wodą z mydłem.

W przypadku narażenia się na kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym należy natychmiast bardzo dokładnie umyć i spłukać silnym strumieniem wody skażony obszar skóry. Niezwłocznie trzeba też skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu oraz poinformować zespół ratownictwa medycznego o zaistniałym zdarzeniu.

Uwaga!

Cały sprzęt, który miał kontakt z wydzielinami poszkodowanego, odkładaj w jedno miejsce, najlepiej do woreczka. Nie możesz go tak po prostu wyrzucić do śmieci, ponieważ stanowiłby on potencjalne zagrożenie dla innych ludzi. Kiedy wzywasz zespół ratownictwa medycznego, przekaż wszystkie rzeczy personelowi medycznemu, a on umieści je w specjalnym pojemniku przeznaczonym na odpady medyczne.

Podsumowanie

• Na miejscu zdarzenia najważniejsze jest bezpieczeństwo ratownika, ratowanego oraz świadków wypadku.
• Zagrożenie dla ratownika mogą stanowić nie tylko okoliczności zdarzenia (np. płonące auto), ale także szereg rzeczy niewidocznych dla oka i takich, z których ratownik nie zdaje sobie sprawy (np. ulatniający się gaz czy choroby przenoszone drogą kropelkową).
• Katalog zagrożeń, jakie mogą spotkać ratownika w miejscu udzielania pierwszej pomocy jest otwarty – zależą one w dużej mierze od okoliczności zdarzenia czy miejsca wypadku. Trzeba także pamiętać o niebezpieczeństwach, które mogą nadejść w czasie udzielania pierwszej pomocy.
• Rękawiczki ochronne maja głównie za zadanie chronić ratownika przed zakażeniem, ale jednocześnie ułatwiają pokonanie bariery strachu przed kontaktem z poszkodowanym. Najlepiej, aby były to rękawice gumowe lub lateksowe. W sytuacjach wyjątkowych można do ochrony rak użyć rękawic foliowych lub zwykłych, nieuszkodzonych worków foliowych.
• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowych.

Jak poprawnie reagować w sytuacjach zagrożenia?

• Zadbaj o własne bezpieczeństwo – więcej o tym w artykule “Po pierwsze bezpieczeństwo ratującego“.
• Wezwij pomoc – zadzwoń na 112 – podczas rozmowy zachowaj spokój. Przedstaw się, podaj miejsce zdarzenia (na drodze mogą to być numery słupków przy ulicy), ustal miejsce zdarzenia, opisz sytuację i zagrożenia, postaraj się podawać krótkie, konkretne i istotne fakty. Bez krzyków, emocji lub pośpieszania! Postaraj się nie reagować emocjonalnie, operator musi zebrać konkretne informacje i zadać odpowiednie pytania, na które należy udzielić odpowiedzi. Przeprowadzenie wywiadu przez operatora CPR jest bardzo istotne. Dodatkowo rozmowa jest nagrywana i możesz na bieżąco dopytywać operatora w wielu kwestiach w razie potrzeby. Jeśli sytuacja tego wymaga a poszkodowany jest w poważnym stanie najlepiej nie rozłączaj się z operatorem, ustaw tryb głośnomówiący i komunikuj się z operatorem. Masz prawo nagrywać rozmowę z operatorem, nawet, jeśli nie poinformujesz go o tym fakcie. Rozmowa jest (a przynajmniej powinna być), nagrywana również poprzez Centrum Powiadamiania Ratunkowego. Jeśli masz obawy co do wykonywanych czynności, lub sytuacja ulega zmianie, zawsze możesz zadzwonić ponownie, aby zadać pytanie lub upewnić się co do dokonywanych czynności.
• Sprawdź i podtrzymuj funkcje życiowe – jest to bezwzględnie najważniejszy z punktów, gdyż od niego zależy niejednokrotnie życie poszkodowanego. Jeśli sytuacja poszkodowanego zagraża jego życiu (ma masywny krwotok lub nie oddycha), wezwanie pomocy możesz realizować jednocześnie udzielając pomocy lub prowadząc RKO (Resuscytację Krążeniowo Oddechową). Więcej na ten temat znajdziesz w artykule “Podtrzymywanie funkcji życiowych”
• Przeprowadź czynności ratujące życie, kontynuuj je aż do przybycia służb i odbioru poszkodowanego, przez zespół ratownictwa medycznego.
• Wykorzystaj świadków zdarzenia, w razie potrzeby poproś świadków o pomoc w udzieleniu pomocy. Jeśli jest taka potrzeba poproś o zlokalizowanie i dostarczenie defibrylatora AED. Jeśli poszkodowany wymaga RKO poproś jedną lub dwie osoby o pomoc, na wypadek gdy opadniesz z sił. Pamiętaj, że każda sekunda w przypadku (NZK – Nagłego Zatrzymania Krążenia), decyduje o życiu lub śmierci.
• Nie bój się działania i reagowania! Nie wierz w mity o odpowiedzialności karnej za rozcięcie pasów lub zniszczenie odzieży. Już samo wezwanie pomocy jest istotnym elementem udzielenia pierwszej pomocy. W praktyce udzielenie pomocy polegać może np. na przeniesieniu leżącego na jezdni rannego w bezpieczne miejsce, przywróceniu akcji serca poprzez RKO lub zatamowaniu krwawienia. Masz prawo dokonać wszystkich czynności, które ratują zdrowie i życie, zgodnie z posiadaną przez Ciebie wiedzą i umiejętnościami.
• Istotna jest próba udzielenia pomocy, bez względu na jej skuteczność! Odpowiedzialność karna dotyczy wyłącznie nie udzielenia pomocy – art. 162 KK. (Nie mamy takiego obowiązku tylko wtedy, gdy takiej pomocy nie można udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub na miejscu znajdują się już profesjonalne jednostki ratownicze).

Żaden artykuł i materiał zamieszczony na naszej stronie nie zastąpi porady lekarskiej i badania specjalistycznym sprzętem, która wykluczy groźne dla życia choroby. Wiedza udostępniana w artykułach ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy oraz pomoc we wczesnym rozpoznaniu choroby i wezwaniu profesjonalnej pomocy. Nigdy nie ignoruj żadnych niepokojących objawów – zachęcamy do zapoznania z artykułem “Czym kończy się bagatelizowanie objawów“. Zawsze należy mieć dystans do własnej oceny stanu zdrowia poszkodowanego, bez względu na posiadane kwalifikacje. Pamiętaj, że wyłącznie kompleksowe badania pozwalają określić, czy zdrowie i życie ludzkie jest zagrożone. Nigdy nie bój się i nie wahaj skorzystać z pomocy specjalistycznej opieki w ramach pogotowia, lekarzy rodzinnych, oddziałów SOR lub całodobowej opieki medycznej. Pamiętaj też, że czas ma decydujące znaczenie w przypadku każdego schorzenia zagrażającego zdrowiu i życiu! Nie bój się numeru 112, życie i zdrowie jest najważniejsze!